Żyjemy w XXI w. – w wieku komputeryzacji, galopującej robotyzacji, nowoczesnych technologii i nowych szans na rozwój. Dzisiejszy postęp techniczny zawdzięczamy właśnie górnictwu. Zapoczątkowana w 1760 r. rewolucja przemysłowa nie byłaby możliwa bez węgla kamiennego, który napędzał wielkie parowe silniki maszyn przemysłowych, okrętów i parowozów. Nie byłoby kolei, a co za tym idzie szybkiego transportu materiałów, surowców oraz ludzi. Polska miała w tym swój istotny udział. Wynaleziona przez Ignacego Łukasiewicza lampa naftowa 31 lipca 1853 rozświetliła wystawę apteki we Lwowie. Stulecie dominacji węgla umożliwiło gwałtowny rozwój europejskiej cywilizacji i dało podwaliny do budowy współczesnych miast i metropolii.
W Zabrzu - do niedawna mieście ciężkiego przemysłu, którego większość mieszkańców zatrudniona była w kopalniach, hutach i w związanych z nimi zakładach przemysłowych - bezpośrednio doświadczaliśmy dobrodziejstw, ale i negatywnych skutków ponad dwustuletniej eksploatacji złóż węglowych. Restrukturyzacja przemysłu górniczego spowodowała gigantyczne koszty społeczne - wysokie bezrobocie, osobiste dramaty dotkniętych nim ludzi, trudną sytuację budżetu miasta. Na powierzchni pozostały wielkie przestrzenie zdegradowanych gruntów – efekty szkód górniczych. Dlatego Miasto skutecznie rewitalizuje tereny poprzemysłowe. Przeznacza także olbrzymie środki na pomoc społeczną i powstawanie nowych miejsc pracy.
Samorządy górniczych miast w całej Europie i świecie, podejmują ogromny trud pogodzenia ekonomii z ekologią. Dzisiaj stoimy przed nowym wyzwaniem. Robotyzacja i komputeryzacja dokonały prawdziwej rewolucji w naszym życiu i pracy. Dalekosiężne, przewidywane skutki tych zmian są przedmiotem refleksji. Dlatego tak ważne jest spojrzenie wstecz.
Analizy dotyczące rozwoju górnictwa węglowego i naftowego, które diametralnie zmieniło ludzkie życie w wymiarze ekonomicznym i kulturowym, pomagają nam zrozumieć mechanizm procesów zachodzących na świecie. Wyniki badań naukowych poszerzają naszą wiedzę na temat wpływu eksploatacji złóż na rozwój miast, regionów, a także wpływu spalania kopalin na ludzkie zdrowie i klimat. Istotną rolę w tym procesie pełnią prace badawcze naukowców, interdyscyplinarne spotkania, dyskusje wymiany poglądów i wniosków, a także publikacje takie jak niniejsza.
Książka pt. „Miasta górnicze i górnictwo w Europie Środkowej” zawiera referaty, w których badacze patrzą przez pryzmat historii na rozwój przemysłu górniczego i związanych z nim miast w Europie Środkowej, a szczególnie na Górnym Śląsku.
Jestem przekonana, że zawarte w tej książce rezultaty naukowych dociekań nie tylko wzbogacą naszą wiedzę na temat przeszłości, ale pomogą także w spojrzeniu na przyszłość pogórniczych miast oraz przemysłu wydobywczego.
Małgorzata Mańka-Szulik
Prezydent Miasta Zabrze
Organizację ich zapoczątkował ówczesny naczelnik Wydziału Kultury i Sportu — pan Jerzy Chmielewski. Organizacją konferencji od strony merytorycznej od początku zajmował się Instytut Górnośląski w Katowicach. Od roku 2007 organizacją konferencji zajmuje się Urząd Miejski w Zabrzu wraz z Oddziałem Katowickim PAN. Od początku też przewodniczącym Rady Naukowej jest prof. dr hab. Antoni Barciak.
Także każdorazowo patronat nad konferencjami przyjmują:W konferencjach biorą udział uczeni z różnych ośrodków naukowych kościelnych i świeckich w kraju, jak również z Czech, Słowacji, Niemiec, i Austrii. Cieszą się one rosnącym zainteresowaniem środowisk naukowych historyków w kraju i za granicą. Mają także ogromny walor edukacyjny — uczestniczą w nich corocznie grupy młodzieży szkół średnich i studentów zainteresowanych korzeniami naszej kultury. Podczas każdej konferencji jest także miejsce na referaty ukazujące historię lokalną (również z przeszłości Zabrza).
Tematy dotychczasowych konferencji: